Η Λέσβος, το τρίτο νησί σε μέγεθος του Αιγαίου, το
έβδομο της Μεσογείου χαρακτηρίζεται από μια ποικιλία
οικοσυστημάτων. Φιλοξενεί μια πλειάδα φυτών και ζώων πολλά από αυτά
είναι σπάνια και γι’αυτό το νησί τα τελευταία χρόνια έχει γίνει
πόλος έλξης για τον λεγόμενο οικοτουρισμό. Η Λέσβος καλύπτεται σε
μεγάλο βαθμό από δάση κωνοφόρων και συγκεκριμένα τραχείας
πεύκης. Στη Λέσβο μπορεί κανείς να συναντήσει δάση και
οι εκτεταμένες συστάδες καστανιάς και βελανιδιάς. Δεκάδες
είδη μανιταριών συμβιώνουν με τα φυλλοβόλα αυτά
δέντρα.
Εδώ καρποφορούν τα μανιτάρια του γένους Lactarius οι
περιζήτητοι δηλαδή στο νησί κοτσνίτες, τσαμίτες, πευκίτες αλλά και
τα άσπρα μανιτάρια του πεύκου που πολύς κόσμος καταναλώνει, είτε τα
χρωματιστά είδη του γένους που αποτελούν πρώτης τάξης μοντέλο για
φωτογράφηση. Παντού βέβαια μέσα στα πεύκα θα βρει κανείς ένα
μανιτάρι που η κάτω του πλευρά είναι πορώδης σαν σφουγγάρι και
συνήθως παραδοσιακά αποκαλείται «σφουγγαρίτης». Κάτω από
τις πευκοβελόνες όμως τις καλές μανιταροχρονιές τα μυκήλια, δεν
ησυχάζουν. Αναπτύσσονται σχηματίζοντας κύκλους ή μονοπάτια των
μαγισσών σχηματισμούς δηλαδή μαζικής καρποφορίας που οι
παραδοσιακοί συλλέκτες ονομάζουν μανιταριές. Εύκολο λοιπόν είναι αν
εντοπίσεις ένα κύκλο από λαγαρίτες ή μαβίτες.
Με τις πρώτες βροχές θα συναντήσει κανείς πάνω στους κορμούς της
καστανιάς ή της βελανιδιάς το Laetiporus sulfureus γνωστό σε όλη
την Ευρώπη, ως κοτόπουλο του δάσους, αλλά και την Fistulina
hepatica γνωστή στη βόρεια Ελλάδα ως βοϊδόγλωσσα. Λίγο αργότερα το
έδαφος του δάσους φυλλοβόλων θα γεμίσει με μικρά και μεγάλα
μανιτάρια. Από τα είδη του γένους Amanita μέχρι τα περιζήτητα είδη
του γένους Boletus. Tί να πρωτοθαυμάσει κανείς; Τις πανύψηλες
Macrolepiota ή τους πανέμορφους και νόστιμους Amanita
caesarea.
Πολλοί ενδιαφέρονται για μανιτάρια, χελώνες, γυμνοσάλιαγκες και
πάνω από όλα τα αγριογούρουνα που έτσι και πέσουν σε
μανιταριά θερίζουν τα πάντα.
Ο απέραντος λεσβιακός ελαιώνας που καταλαμβάνει πεδιάδες και
ακτές, πλαγιές και ρεματιές του νησιού αποτελεί ξεχωριστό πεδίο
ενδιαφέροντος για τον μανιταρόφιλο αφού εδώ μπορεί κανείς να
συναντήσει πολλά είδη. Εκεί στα όρια των λιοχώραφων όπου δεν
περνάει το τρακτέρ ανάμεσα στους ασχίστες μπορεί κανείς να
βρει διάφορα μικρά και μεγάλα είδη μανιταριών. Στα όρια των
χωραφιών ή κάτω από τις ελιές με τις πρώτες βροχές κάνουν την
εμφάνισή τους διάφορα μανιτάρια.
Η Λέσβος όμως δεν είναι μόνο δάση και ελαιώνες. Οι υγροβιότοποι
του νησιού στους δυο κόλπους, αλλά και σε άλλες περιοχές όπως στη
Χαραμίδα ή τα παράλια του Μανταμάδου φιλοξενούν όχι μόνο
ενδιαφέρουσα χλωρίδα και πανίδα αλλά και πολύ ενδιαφέρουσα
μυκοχλωρίδα κυρίως στους κορμούς των σαπισμένων δέντρων. Η φύση τα
μετατρέπει σιγά-σιγά σε γόνιμο έδαφος για να ξεκινήσει ένας νέος
κύκλος ζωής. Εκεί θα δει κανείς δεκάδες μικρομανίταρα στα υγρά
χορτοτόπια που περιστοιχίζουν τους υγροβιότοπους.
Λαϊκές ονομασίες μανιταριών σε
διαφορές περιοχές της Λέσβου
Αμανίτες: λέγονται στη Λέσβο όλα
ανεξαιρέτως τα μανιτάρια.
Αγκαθίτες: Μανταμάδος, τα Pleurotus
eryngii.
Ακσταρίτες: Αγιάσος, Μανταμάδος, Ευεργέτουλας,
Lactarius torminosus επειδή βγαίνει στους αστσίστες (Λαδανιά Cistus
incanus) αλλά λέγονται και οι Lactarius deliciosus, το πιο
διαδεδομένο και περιζήτητο μανιτάρι στο νησί.
Αναρτσίστες, Αρκδίτες,
Αρτσίτες: Άντισσα, Σκαλοχώρι,
Ερεσσό, Πάμφιλα, Θερμή, Παναγιούδα, Ευεργέτουλας λέγεται ο
Pleurotus fuscus (ostreatus) var ferulae, από το φυτό που συνήθως
ευδοκιμεί κοντά και δεν είναι άλλο από το Ferula communis (φερούλα
η κοινή), που στην τοπική διάλεκτο λέγεται άρτκας ή άρκας.
Καβακίτες ή Λευκ(τσ)ίτες: Μανταμάδος,
Μυτιλήνη, Ευεργέτουλα, Πάμφιλα. Πρόκειται για τα μανιτάρια που
φυτρώνουν στον κορμό ή σε κούτσουρα λεύκας (καβάκι).
Κμαρίτες: Aγιάσος, Πηγή, Θερμή,
Μανταμάδος, λέγονται οι Lactarius deliciosus, επειδή συχνά
απαντώνται και στις κουμαριές.
Λαγκαδιώτες: Mανταμάδος,
Συκαμιά, λέγεται ο Pleurotus fuscus (ostreatus) var ferulae, επειδή
φυτρώνει σε λαγκαδιές κοντά στο φυτό Ferula communis (φερούλα η
κοινή).
Μαδίτες: Mανταμάδος,
πρόκειται για το Lepista nuda, από το μωβ (μαβί) χρώμα του.
Πευκίτες (Πιφτσίτις): Αγιάσος, Μανταμάδος,
Μυτιλήνη, Πολιχνίτος, Ευεργέτουλας, όλα τα μανιτάρια που βγαίνουν
στα πευκοδάση όπως τα είδη Lactarius sanguifluus, Russula delica.
Λέγονται επίσης και τσαμίτες από το
τσάμι, τούρκικη λέξη που σημαίνει πεύκο.
Πιπερίτες: Μανταμάδος,
πρόκειται για το είδος Russula delica.
Πουρδίτες και πουφδίτες: Αγιάσος,
Μανταμάδος, είδη του γένους Lycoperdon, τα οποία σε ώριμη ηλικία
σκάζουν απελευθερώνοντας τα σπόρια τους, μέσα σε ένα σύννεφο
σκόνης. Λέγονται επίσης και της γριάς ο
πόρδος ή αλιπουπουρδές
(αλεποπορδές).
Συκίτες (στσίτις) : Μανταμάδος, Άντισσα,
Ευεργέτουλας, είδος Πλευρωτού, που εμφανίζεται στον κορμό της
συκιάς.
Ψακίτες ή ψακουρίτες : Σε όλη τη
Λέσβο, τα μανιτάρια που δεν τρώγονται, όχι μόνο τα ταξικά αλλά και
όσα ανήκουν σε γνωστά στους συλλέκτες είδη. Στην Αγιάσο επίσης
λέγονται και σλουκατουρίτες (σκυλοκατουρίτες).
Τα μανιτάρια αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του οικοσυστήματος.
Οι βιότοποι του νησιού αποτελούν εξαιρετικούς χώρους ανάπτυξης των
μανιταριών. Σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί στο νησί πάνω από 150 είδη
μανιταριών, ενώ εκτιμάται ότι μια έρευνα θα καταγράψει πάνω
από 1.000 είδη».
Ο Μυκητολογικός Περιβαλλοντικός Σύλλογος «Μανιταρόφιλοι
Λέσβου» ιδρύθηκε το 2008, καλύπτει τους μανιταρόφιλους όλου
του νησιού. Σκοπός του είναι η προστασία της μυκοχλωρίδας, και
συνολικά του περιβάλλοντος του νησιού, καθώς και η έρευνα και η
διάδοση της γνώσης σχετικά με τα μανιτάρια και τους μύκητες, τα
οφέλη και τους κινδύνους από τη συλλογή και την κατανάλωσή τους.
Περισσότερες πληροφορίες για το Σύλλογο στο:http://manitarilesvos.blogspot.com
Παραδοσιακά η γνώση της συλλογής των μανιταριών στην Λέσβο,
μεταφέρεται από πατέρα σε γιο, όπως και σε όλα τα μέρη της Ελλάδος.
Τα μανιτάρια δεν αποτελούν απλά ένα χόμπι, αλλά ένα γαστρονομικό
πειρασμό, μια ευκαιρία για βόλτα στα δάση του νησιού. Περπατήστε
στα μονοπάτια των δασών της Αχλαδερής και της χερσονήσου της
Αμαλής, Θαυμάστε το μεγαλείο του Αγιασώτικου καστανιώνα.Μάθετε
περισσότερα για το οικοσύστημα, για το φυσικό περιβάλλον του
νησιού.
Οι μοναδικές εναλλαγές των εικόνων -από το σεληνιακό
τοπίο στα δυτικά μέχρι τον απέραντο ελαιώνα των 11 εκατομμυρίων
ριζών στο νότο (κυρίως) – κάνουν τη Λέσβο ιδανικό νησί για
διακοπές. «Ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους» χαρακτήρισε ο
Οδυσσέας Ελύτης την πανέμορφη πατρίδα του, που δεσπόζει στο
ανατολικό Αιγαίο, μια ανάσα από τα τουρκικά παράλια.
